مقدمه
گاز کلر (Chlorine) یکی از عناصر شیمیایی پرکاربرد و مهم در صنایع مختلف است که با نماد Cl و عدد اتمی 17 در جدول تناوبی شناخته میشود. کلر در دمای اتاق بهصورت گازی زرد مایل به سبز و بسیار سمی وجود دارد. این گاز در طبیعت بهصورت ترکیبی (مانند نمک طعام) یافت میشود و بهدلیل خواص ضدعفونیکننده و اکسیدکننده، در بسیاری از فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد.
خواص فیزیکی و شیمیایی گاز کلر
ویژگی | مقدار |
---|---|
نام شیمیایی | کلر (Chlorine) |
نماد شیمیایی | Cl |
عدد اتمی | 17 |
جرم مولی | 35.45 گرم بر مول |
حالت فیزیکی | گاز در دمای اتاق |
رنگ | زرد مایل به سبز |
بو | تند، خفهکننده و شبیه سفیدکننده |
چگالی | 3.2 برابر سنگینتر از هوا |
نقطه جوش | -34.04 درجه سانتیگراد |
نقطه ذوب | -101.5 درجه سانتیگراد |
تاریخچه کشف کلر
کلر نخستین بار در سال 1774 توسط کارل ویلهلم شیله کشف شد، اما در ابتدا بهعنوان ترکیب اکسیژن با یک ماده ناشناخته تلقی شد. همفری دیوی در سال 1810 اثبات کرد که کلر یک عنصر مستقل است.
تولید گاز کلر
گاز کلر بهطور عمده از الکترولیز محلول آب نمک (NaCl) تولید میشود. فرآیندهای اصلی عبارتند از:
-
فرآیند ممبران
-
فرآیند دیافراگمی
-
فرآیند جیوهای (در حال منسوخ شدن بهدلیل آلودگی محیط زیست)
کاربردهای گاز کلر
1. ضدعفونی و گندزدایی
-
تصفیه آب آشامیدنی و استخرها
-
از بین بردن باکتریها، ویروسها و قارچها
2. صنایع شیمیایی
-
تولید PVC (پلی وینیل کلراید)
-
ساخت حلالها، پلاستیکها و حشرهکشها
-
تولید اسید هیدروکلریک (HCl)
3. صنایع کاغذ و نساجی
-
سفیدکننده در صنعت خمیر کاغذ و منسوجات
4. صنایع دارویی
-
ساخت داروهای ضدعفونیکننده و ترکیبات دارویی
5. کاربردهای نظامی (در گذشته)
-
استفاده بهعنوان گاز سمی در جنگ جهانی اول (اکنون ممنوع)
مزایای استفاده از کلر
-
ارزان و در دسترس
-
قدرت بالا در نابودی عوامل بیماریزا
-
ماندگاری طولانی در آب برای ضدعفونی پیوسته
-
قابل ترکیب با سایر مواد شیمیایی برای تولید محصولات صنعتی متنوع
معایب و خطرات گاز کلر
معایب:
-
بوی ناخوشایند و تحریککننده
-
میتواند با ترکیبات آلی، تریهالومتانهای مضر ایجاد کند
-
باقیمانده کلر در آب ممکن است طعم و بوی بد ایجاد کند
خطرات ایمنی:
خطر | توضیح |
---|---|
سمی بودن | استنشاق آن باعث سرفه، التهاب مجاری تنفسی و آسیب ریه میشود |
خورندگی | گاز کلر باعث خوردگی فلزات و آسیب به تجهیزات میشود |
تماس با پوست | ایجاد سوختگی شیمیایی و تحریک پوستی |
خطر انفجار | در صورت ترکیب با هیدروژن یا آمونیاک امکان انفجار وجود دارد |
نکات ایمنی در کار با گاز کلر
-
استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک ضد گاز، دستکش و لباس مخصوص
-
نصب سیستمهای تهویه مناسب در محل استفاده
-
ذخیرهسازی در مخازن فشار بالا و مقاوم به خوردگی
-
آموزش پرسنل در مواجهه با نشت یا مسمومیت احتمالی
جایگزینهای کلر
در برخی موارد برای کاهش عوارض زیستمحیطی و افزایش ایمنی، از جایگزینهایی مانند:
-
ازن (O₃)
-
دیاکسید کلر (ClO₂)
-
نور UV برای ضدعفونی آب
استفاده میشود.
نتیجهگیری
گاز کلر یکی از مهمترین عناصر مورد استفاده در صنایع مدرن است. با وجود مزایای فراوان، استفاده از آن نیازمند رعایت اصول ایمنی دقیق و کنترل اثرات زیستمحیطی است. در صورت استفاده صحیح، کلر نقش کلیدی در حفظ سلامت عمومی، پیشرفت صنایع و ارتقاء کیفیت زندگی ایفا میکند.
سوالات متداول درباره گاز کلر (FAQ)
آیا کلر برای انسان خطرناک است؟
بله، استنشاق یا تماس مستقیم با کلر میتواند سمی و مضر باشد. استفاده ایمن و کنترلشده ضروری است.
آیا کلر در آب آشامیدنی مجاز است؟
بله، در مقادیر استاندارد (معمولاً 0.2 تا 0.5 ppm) برای گندزدایی استفاده میشود و برای بدن انسان بیخطر است.
آیا گاز کلر قابل اشتعال است؟
خیر، اما در صورت ترکیب با برخی مواد مانند هیدروژن، میتواند انفجار ایجاد کند.
فرق کلر و کلرین چیست؟
هیچ تفاوتی ندارند؛ “کلرین” همان تلفظ انگلیسی “Chlorine” است.
کلر متعلق به گروه هالوژن – عناصر تشکیل دهنده نمک – همراه با فلوئور (F)، برم (Br)، ید (I) و استاتین (At) است.
گاز کلر یک گاز سبز مایل به زرد است که عضو خانواده هالوژن است. این علامت اتمی Cl، شماره اتمی 17 و وزن اتمی 35 است.کلر در تولید، به عنوان یک واکنش شیمیایی مصنوعی، برای تصفیه آب و تولید آهک کلر، که در سفید کردن پارچه استفاده می شود، مورد استفاده قرار می گیرد.
کلر، عنصر شماره 17 در جدول تناوبی عناصر، دارای برنامه های متعدد است. این است که برای استریل کردن آب آشامیدنی و ضد عفونی کردن استخرها استفاده می شود و در تولید تعدادی از محصولات معمول استفاده شده مانند کاغذ، منسوجات، دارو، رنگ و پلاستیک، به ویژه PVC استفاده می شود،
برخی از قورباغه ها یک ترکیب کلر در پوست خود دارند که یک مسکن قوی است. این ترکیب، به نام اپیباتیدین، عوارض جانبی در دوزهای کوچک ندارد، اما در دوزهای بزرگ، برای انسانها کشنده است.
گاز کلر به عنوان یک سلاح شیمیایی در طول جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت.
کلرید سدیم (نمک) شایع ترین ترکیب کلر است و در مقادیر زیادی در اقیانوس رخ می دهد.
گاز کلر ازون را از بین می برد،طبق گزارش سازمان حفاظت محیط زیست، در واقع یک اتم کلر میتواند تا 100 هزار مولکول ازن از بین برود تا از استراتوسفر حذف شود.
گاز کلر یک عنصر بسیار “اجتماعی” است، به این معنا که دوست دارد با عناصر دیگر ارتباط برقرار کند تا به صورت خود به خود رخ دهد. گاز کلر بسیار واکنشی است که معمولا در طبیعت وجود دارد، تشکیل ترکیبات با سدیم، پتاسیم و منیزیم. در واقع، احتمالا شناخته شده ترین فرم از ترکیب کلر کلرید سدیم است ، در غیر این صورت به عنوان نمک جدول شناخته شده است. کلرید پتاسیم یک داروی مورد استفاده در پیشگیری یا درمان سطح پتاسیم کم خون است، در حالیکه کلرید منیزیم برای جلوگیری یا درمان کمبود منیزیم استفاده می شود.
گاز کلر کاربرد زیادی در بهداشت از جمله در استخر ها و همچنین در آزمایشگاه دارد.
گاز کلر در سیلندرهای 50 لیتری و 60 لیتری تامین میشود. باید توجه داشت رگلاتور یا
مانومتر گاز کلر باید از جنس استنلس استیل باشد زیرا گاز کلر خورنده بوده و به اتصالات
غیره استیل آسیب میرساند.
شارژ سیلندرهای گاز کلر: 2 لیتری-5 لیتری-10 لیتری-20 لیتری-40 لیتری- 50 لیتری و 60
لیتری
رگلاتور یا مانومتر گاز کلر: استنلس استیل
ویژگیهای گاز کلر
خوصوصیات فیزیکی: در دما و فشار استاندارد دو اتم کلر تشکیل مولکول ۲ اتمی کلر را میدهند Cl2 گاز سبز، زرد رنگی است که بوی قوی متمایزی دارد (بوی سفید کننده). پیوند بین ۲ اتم کلر نسبتاً ضعیف است، که مولکول را بسیار واکنش پذیر میکند. نقطه جوش آن در حدود ℃۳۴ – است اما در دمای اتاق تحت فشار بالای اتمسفر میتواند مایع شود.
خصوصیات شیمیایی: همراه با فلور، برم، ید و استاتین، کلر عنصری است از سری هالوژنها (گروه ۱۷) است. کلر تقریباً با همه عناصر تشکیل ترکیب میدهد و ترکیبات کلریدها را میسازد. گاز کلر با بیشتر ترکیبات آلی واکنش میدهد، حتی به صورت غیرفعال سوختن هیدرو کربنها را تحت تأثیر قرار میدهد. نام کلر برگرفته از واژه chloros به معنی سبز مایل به زرد است، که اشاره به رنگ این گاز دارد. در ۱ لیتر آب ۱۰ درجه، ۳٫۱۰ لیتر ودر آب ۳۰ درجه تنها ۷۷/۱ لیتر کلر حل میشود.
کاربردها
کلر عنصر شیمیایی مهمی در تصفیه آب، مواد گندزدا در سفید کننده و نیز در گاز خردل به شمار میرود. همچنین کلر در ساخت طیف وسیعی از اقلام روزمره کاربرد دارد.
برای از بین بردن باکتری و سایر میکروبهای موجود در ذخائر آب آشامیدنی بکار میرود. امروزه حتی به ذخائر کوچک آب همواره کلر افزوده میگردد. در تولید محصولات کاغذی، مواد ضد عفونی کننده، رنگدانهها، مواد غذائی، حشره کشها، رنگها، فراوردههای نفتی، پلاستیک، دارو، منسوجات، حلالها و محصولات مصرفی بسیار زیاد دیگری کاربرد دارد.
در ترکیبات آلی درصورتیکه کلر جایگزین هیدروژن شود «لاستیک مصنوعی» اغلب باعث ایجاد خصوصیات مورد نیاز در این ترکیبات میگردد لذا در ترکیب آلی از این عنصر بعنوان عامل اکسید کننده و جانشین، به طور گسترده استفاده میگردد.
سایر موارد کاربرد کلر در تولید کلراتها، کلروفرم، تتراکلراید کربن ودر استخراج برم میباشد.
هشدارها
گاز کلر موجب تحریک دستگاه تنفسی شده و در حالت گازی باعث تورم غشای مخاطی و در حالت مایع موجب سوختگی پوست میشود. مقدار ۳٫۵ppm آن لازم است تا به عنوان بویی متمایز شناخته شود و مقدار ppm۱۰۰۰ آن کشنده است. به همین علت در طول جنگ جهانی اول کلر یکی از گازهایی بود که به عنوان گاز جنگی مورد استفاده قرار گرفت. مواجهه با این گاز نباید از ۰٫۵ppm فراتر رود (با میانگین وزنی زمان ۸ ساعت –۴۰ ساعت در هفته).
مواجهه شدید با مقدار زیاد کلر غلیظ (اما نه مقدار کشنده) میتواند باعث ادم ریه یا آب آوردن آن که وضعیتی بسیار ناگوار است گردد. تماس دائم با مقادیر کم آن ریهها را ضعیف کرده و آسیب پذیری ریهها را در برابر بیماریهای دیگر افزایش میدهد. در صورت مخلوط شدن مواد سفید کننده با آمونیاک، اوره و سایر محصولات شوینده، احتمال تولید گازهای سمی وجود دارد. این گازها حاوی مخلوطی از گاز کلر و تری کلرید نیتروژن هستند؛ بنابراین باید از چنین ترکیبی اجتناب کرد.
شما مشتریان عزیز برای خرید گاز کلر میتوانید با کارشناسان ما در شرکت نوین گاز تماس حاصل فرمایید و تا محصول مورد نظر خود را در تهران رایگان دریافت نمایید
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.