گاز so2 یا همان سولفور دی اکسید گازی است بی رنگ با بویی شبیه گوگرد در حال سوختن میزان تشخیص بو در انسان 3.1 میباشد ولی احساس سوزش و ناراحتی در غلظتی نزدیک به 9.1 میباشد گاز so2 در دمای -10 درجه سانتی گراد و تحت فشار تبدیل به مایع میشود ترکیب مایع گوگرد دی اکسید با آب باعث ایجاد اسید سولفور میشود که بسار خطرناک نیز میباشد گاز so2 معمولا در فرایندهایی مانند سوختن ذغال سنگ یا از نیروگاه های برق و صنایع ذوب مس بدست می آید و در طبیعت از فعالیت های آتشفشانها بدست می آید
نام های دیگر گاز so2 :
اکسید سولفورو
انیدرید سولفورو
اسید سولفورو انیدرید
بی سولفیت
ساختار گاز so2:
گاز so2 یک هیدرید روزنانسی است ساختار روزنانسی بصورت زیر است:
ساختار هیبرید روزنانسی خواص هر پنج ساختار روزنانسی را دارد
گوگرد دی اکسید تا حدودی در آب حل میشود و محلول H2SO3 تولید میکند
احتمالا مولکولهای H2SO2 و SO2 در محلول به حالت تعادل وجود دارند
واکنش های شیمیایی:
2OH- + SO2————————————->SO32- + H2O
تولید دی اکسید گوگرد:
برای تولید گاز SO2 معمولا از گوگرد و پینریت و سولفید هیدروژن است
سولفیدها و بعضی سولفاتها مخصوصا سولفات کلسیم برای این مصارف بکار می روند
سوختن روغنهای قابل احتراق زغالها و گاز طبیعی و گازوئیل برای تولید گاز SO2 استفاده میشود
گازهای آتشفشان در ترکیب خود دارای SO2 هستند
شیوه های تولید گاز دی اکسید گوگرد شامل:
تولید دی اکسید گوگرد از گوگرد
تولید دی اکسید گوگرد از سولفیدهای آهن
تولید دی اکسید گوگرد از سولفید هیدروژن
1.تولید دی اکسید گوگرد از گوگرد
هوا را با گوگرد مخلوط میکنند این کار در کوره های دوار صورت میگیرد پوشش خارجی از ورقه های فولادی و داخل آن از مواد نسوز تشکیل شده است این کوره ها برحسب عملکردشان انواع مختلفی دارند که ممکن است برای تزریق گوگرد سوخته یا با مخلوط کردن گوگرد و هوا کار میکند
2.تولید دی اکسید گوگرد از سولفید آهن
سولفیدهای فلزی که به صورت گسترده در تهیه گاز so2 کاربرد دارند پیریت ها هستند FeS2 اما بلاندروی که در تولید گاز so2 بکار میروند مقدار بسیار کمتری دارند
واکنشهایی شیمیایی برای تولید گاز دی اکسید گوگرد:
4FeS2 + 11O2——————>2Fe2O3 + 8SO2 + 411 kcal/mol
واکنش شیمیایی بلاندروی بصورت زیر میباشد:
2ZnS + 3O2 ————————->2ZnO + 2SO2 + 115.6 k cal/mol
تولید دی اکسید گوگرد از سولفید هیدروژن:
هنگامی که H2O از گاز طبیعی تولید میشود با مقدار زیادی از هوا سوزانده میشود و گاز SO2 تولید میشود
واکنش شیمایی بصورت زیر میباشد
2H2S + 3O2 ———————–> 2H2o + 2SO2 + 210 kcal/mol
تولید آزمایشگاهی دی اکسید گوگرد:
افزایش اسید به یک سولفیت یا یک سولفیت اسیدی گاز SO2 آزاد میشود
واکنش شیمیایی بصورت 3SO32- + 2H+ ——————–>SO2 + H2O
کابردهای دی اکسید گوگرد:
سرد کننده
ضدعفونی کننده
رنگ بر در تکنولوژی مواد غذایی
صنایع نساجی و کاغذسازی
تولید H2SO4
تولید H2SO3
تولید NaHSO3
دی اکسید گوگرد و سلامت:
تنفس آن مرگ آور است.
به چشم ها – دستگاه تنفسی و ریه ها آسیب میرساند
در حالت مایع باعث یخ زدگی میشود
آتشگیر نیست
تماس دی اکسید گوگرد مایه با پوست باعث یخ زدگی و سخوتگی پوست میشود
در غلظت 5 باعث ناراحتی جزئی و در غلظت 8 باعث آسیب جدی تر میشود
تماس دی اکسید گوگرد مایع با چشم باعث تضعیف بینایی می شود
تنفس گاز دی اکسید گوگرد باعث آسیب به گلو غشاء مخاطی و بخش بالایی دستگاه تنفسی میشود تماس کوتاه مدت با غلظت 1 آسیب برگشت پذیر به ریه وارد میکند
خطرات گاز دی اکسید گوگرد:
گاز سمی
کشنده
ایجاد ناراحتی در چشم
صدمه به ریه و دستگاه تنفس
به شکل مایع باعث یخزدگی میشود
اطلاعات مربوط به مواد خطرناک در محیط های کاری:
1.A:گاز متراکم
2.D1A :گاز سمی – آثار آنی و شدید
D2A : گاز سمی – سایر آثار سمیت
4.E : گاز خورنده
اصطلاحات خطرناک گاز دی اکسید گوگرد
R23:آثار سمی در نتیجه تنفس
R36:ایجاد ناراحتی در چشم
R34: ایجاد سوختگی
R37:صدمه به دستگاه تنفس
اصطلاحات ایمنی گاز دی اکسید گوگرد:
S1:کاملا دربسته نگهداری شود
S2:دور از دسترس کودکان
S9: نگهداری در محیط با تهویه مناسب
S26:در صورت تماس با چشم با مقادیر زیاد آب شستشو شود
S36:استفاده از البسه مناسب ایمنی
S37:استفاده از دستکش
S39:استفاده از عینک و ماسک محافظ صورت
S45:تماس و مشاوره با پزشک در صورت بروزناراحتی
کنترل فنی گاز دی اکسید گوگرد:
سیستم تهویه محلی مقاوم در برابر خوردگی-نصب و تعبیه حسگرهای گاز و سیستم های هشداردهنده و نیز تعبیع دوش و چشم شوی ایمنی در محل
تجهیزات حفاظت فردی در گاز دی اکسید گوگرد:
حفاظت از دستگاه تنفس: قابلیت تصفیه هوا از گازهای اسیدی-بخارات-گرد و غبار در غلظت بالاتر از 100 ماسک تنفسی هوارسان برای غلظت بالاتر از 100
حفاظت از پوست:استفاده از پوشش های مقاوم-چکمه و دستکس های ایمنی از جنس پلی وینیل کلراید و نئو پرن
محافظت از چشم:استفاده از ماسک تمام صورت و عینک ایمنی
کمک های اولیه گاز دی اکسید گوگرد:
تماس با پوست:در تماس ب مایع پوست حداقل به مدت 20 دقیقه با آب روان شسته شود در صورت بروز یخزدگی تا گرم شدن مجدد و پیدایش رنگ صورتی در پوست موضع با آب گرم شسته شود.
تماس با چشم: حداقل 5 دقیقه و در تماس با مایع به مدت 20 دقیقه با آب ملایم شستشو شود پلکها باز نگه داشته شود در صورت ادامه درد و ناراحتی شستشو ادامه یافته و مشاوره پزشکی انجام گیرد.
تنفس گاز:مصدوم به فضای باز انتقال یابد و در صورت توقف تنفس-تنفس مصنوعی داده شود.در بلع یا استنشاق ماده از مکانیزم تنفس مصنوعی استفاده نشده و از ماسک های و وسایل مناسب این کار استفاده شود در صورت قطع ضربان نبض و تنفس-احیاء قلبی-ریوی انجام شده استفاده از اکسیژن با نظر متخصص توصیه می گردد فورا با پزشک تماس گرفته شود
توصیه به پزشک:بروز علائم ناشی از تماس یا بلع ممکن است با تاخیر همرا باشد لذ مصدوم باید تحت نظر بوده و استفاده از اکسیژن مفید خواهد بود.
موارد ایمنی:
گاز دی اکسید گوگرد مانند هر گاز تحت فشار دیگر که در مخازن تحت فشار هستند هنگام جابجایی بسیار خطرناک میباشند و باید برای جابجایی ان نکات ایمنی را رعایت نمود
جنس کپسول های که در انها دی اکسید گوگرد نگهداری میشود از جنس کربن استیل است
برای جلوگیری از ایجاد انفجار باید از مکانیزم های ایمنی استفاده نمود
بررسی مداوم وضعیت خوردگی و نشت احتمالی تجهیزات انتقالی و ذخیره سازی دی اکسید گوگرد به منظور بازبینی و کنترل
در صورتی که گاز دی اکسید گوگرد نشت نمود میتوان از ماسک تنفسی مناسب استفاده نمود و محل را ترک نمود
کپسول گاز دی اکسید گوگرد باید باید در محل های با تهویه مناسب و کمتردد نگهداری شوند محیطی که عاری از هرگونه رطوبت ترکیبات نمکی و سایر مواد خورنده باید باشد
دمای محیط انبار نباید بیش از 52 درجه بیشتر شود و ظاهر کپسول از لحاظ نشتی باید کنترل شود
مواد ناسازگار:
دی اکسید گوگرد در مقابل استیل و سایر فلزات دیگر خورنده نیست ولی در حضور رطوبت آسیب پذیر است
با مواد زیر به شدت واکنش قلیایی نشان میدهد:
پنتافلورید برم – تری فلورید کلر – پودر فلزات – سدیم هیدرید – دی اتیل روی
گاز دی اکسید گوگرد آتشگیر نیست ولی در صورتی که در مجاورت حرارت قرار بگیرد منفجر میشود
در محیطی که گاز دی اکسید گوگرد وجود دارید باید از ماسک های هوارسان استفاده نمود
برای پاکسازی آبهای الوده میتوان از آهک – کربنات و سایر ترکیبات خنثی برای رفع آلودگی استفاده نمود
برای خاموش نمودن آتش حاصل از انفجار گاز دی اکسید گوگرد از پودر خشک مواد شیمیایی – دی اکسید کربن – فوم و اسپری آب استفاده نمود
نشت تصادفی و انهدام ضایعات:
دور نمودن افراد از محل
کنترل نشت توسط افراد متخصص
خنثی نمودن مواد نشت شده با استفاده از آهک و کربنات سدیم
محصور نمودن محل نشت با حفاظ های پلاستیکی
عدم تماس مخازن دارای نشت با آب
انهدام ضایعات عملیات خنثی سازی تحت قوانین موجود و مطابق با استانداردهای محیطی منطقه و ممانعت از ورود به منابع آبی منطقه
تهویه کامل محیط در حین عملیات پاکسازی
آثار زیست محیطی گاز دی اکسید گوگرد:
دی اکسید گوگرد در اغلب مناطق صنعتی به عنوان آلوده کننده شناخته میشود
وجود گاز دی اکسید گوگرد در هوا باعث نابودی پوشش گیاهی و ایجاد خطر برای پرندگان و حیوانات میشود
باران اسیدی میتوان به علت وجود گاز دی اکسید گوگرد در هوا نیز باشد
در محیطهای آبی و دریایی دی اکسید گوگرد تشکیل اسید سولفور داده که برای حیات خیلی خطرناک است
این گاز برای بیماران قلبی – ریوی و آسم منجربه ایجاد ناراحتی تنفسی و قلبی و عروقی میشود
دی اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن و سایر ترکیبات موجود در هوا تشکیل باران اسیدی میدهد
باران اسیدی باعث تخریب جنگلها تغییر ساختار خاک و اسیدی شدن رودخانه ها و نهرها میشود که برای آبزیان درون آب بسیار خطرناک میباشد
وجود گاز دی اکسید گوگرد در دراز مدت تغییر در تنوع گیاهان و جانوران در اکوسیستم را بدنبال دارد و باعث تخریب ساختمان ها آثار باستانی بناها و یادبودها و مجسمه ها میشوند
